ΠΑΛΙΟΥΡΓΙΑ (ΡΙΖΟΥΣ) ΜΕΛΙΒΟΙΑΣ– ΑΡΧΑΙΑ ΜΕΛΙΒΟΙΑ
Η Παλιουργιά βρίσκεται εφτά (7) χιλιόμετρα βόρεια του δημοτικού διαμερίσματος Μελίβοιας. Αποτελεί παραθεριστικό κέντρο του Δήμου Μελίβοιας με παραλία που εκτείνεται σε μήκος τριών (3) χιλιομέτρων και βάθος προς το μέρος του Κισσάβου δύο (2) χιλιόμετρα περίπου. Η λέξη, Παλιουργιά, είναι σύνθετη και ως πρώτο συνθετικό έχει τη λέξη Παλαιός-α-ο που σημαίνει ότι σ’ αυτή την περιοχή υπήρχε παλαιά κάτι σημαντικό, κάποια πόλη παλιά, όπως λέμε «παλιουχώρ’» δηλαδή παλιό χωριό και που είχε την ονομασία του δεύτερου συνθετικού – Ρ(ι)γιά.
Αν η πόλη αυτή ήταν η Ριζούς που αναφέρεται από αρκετούς αρχαίους συγγραφείς, που την τοποθετούν σ’ αυτήν την περιοχή, θα την ονόμαζαν οι ντόπιοι κάτοικοι «Παλιουρ(ι)ζιά» που επαναλαμβανόμενη η λέξη ανά τους αιώνες και δυσκολευόμενοι να προφέρουν το ζ το πρόφεραν γ αντί δηλαδή Παλιουρ(ι)ζιά το λέμε Παλιουρ(ι)γιά. Επομένως μπορούμε να πούμε ότι η περιοχή Παλιουργιά διατηρεί και σήμερα το όνομα της αρχαίας πόλης Ριζούς. Θα μπορούσε να πει κάποιος ότι λέγοντας Παλιουργιά εννοούμε περιοχή με παλιούργια (βάτα). Αν όμως οι κάτοικοι εννοούσαν τα παλιούργια, θα έλεγαν πάμε στα Παλιούργια και όχι στην Παλιουργιά.
Πηγαίνοντας από την Μελίβοια στην Παλιουργιά από το χωματόδρομο και όχι μέσω της Βελίκας, πεντακόσια (500) μέτρα πριν φθάσουμε στο ρέμα «Παλιουργιάς» συναντούμε δεξιά του δρόμου το ύψωμα με την ονομασία «Μουλύβια» ή «Μολύβια». Οι κάτοικοι σήμερα όταν θέλουν να ονομάσουν αυτήν την περιοχή λένε «στα Μολύβια». Ακριβώς δίπλα και νότια από το ύψωμα «Μολύβια» έγινε αγροτικός δρόμος που οδηγεί στην περιοχή Παΐση. Αυτός ο αγροτικός δρόμος που έγινε επί προεδρίας της κοινότητας Μελίβοιας, Κλεάνθη Μπαλογιάννη χάλασε το πέρασμα «Σκάλα Παναϊά», ένας δρόμος με 2 – 2,5 μέτρα πλάτος, σκαλισμένος στο βράχο, που πήγαινε στο μοναστήρι της Παναγίας, που βρισκόταν πενήντα μέτρα μακριά απ’ τον βράχο. Ήταν όμως ο μοναδικός που οδηγούσε προς την περιοχή Παΐση, που η λέξη Παΐση σημαίνει χωριό και είναι το χωριό που για λίγο διατηρήθηκε μετά την καταστροφή της αρχαίας Μελίβοιας από τους Ρωμαίους. Ο δρόμος έπρεπε να γίνει για να εξυπηρετεί τους κατοίκους, που έχουν τα κτήματά τους σ’ αυτήν την περιοχή, όχι όμως με τέτοια ζημία, καταστρέφοντας το πέρασμα «Σκάλα Παναγιά». Η Μελίβοια υπήρχε σ’ αυτήν την περιοχή που σήμερα λέγεται Παΐση και εκτείνονταν προς το μέρος της Βελίκας. Χίλια μέτρα δυτικά από την περιοχή Παΐση υπάρχει η περιοχή «Παλιάτη» που εκεί υπήρχε το Παλάτι της αρχαίας Μελίβοιας.
Το ύψωμα με το όνομα «στα Μολύβια» πιθανόν να μην ήταν το κάστρο της Αρχαίας Μελίβοιας αλλά να ήταν το κάστρο της πόλης Ριζούς και επειδή βρισκόταν μπροστά στο πέρασμα που οδηγούσε στην Μελίβοια, ονόμασαν αυτό το συγκεκριμένο ύψωμα «στα Μολύβια» και εννοούσαν ότι απ’ αυτό το μικρό κάστρο υπάρχει το μοναδικό πέρασμα για την πόλη Μελίβοια και δια μέσου αυτού του περάσματος μέχρι τον Βόλο. Μέσα απ’ αυτό το πέρασμα διέρχονταν όλοι όσοι κατευθύνονταν από τη βόρειο Ελλάδα, Ομόλιο, προς τον Βόλο. Δεν υπήρχε σ’ αυτήν την περιοχή δρόμος μπροστά στην θάλασσα διότι υπήρχαν απόκρημνοι βράχοι.
Στην περιοχή «Καστριά» του βουνού «Γκούντζιμπος» ήταν τα κάστρα της αρχαίας Μελίβοιας που έφθανε, νότια μέχρι Βελίκα, βόρια μέχρι Παλιουργιά. Στον ανατολικό Γκούντζιμπο και στη συγκεκριμένη περιοχή που διατηρεί το όνομα «Γκούντζιμπος» υπάρχουν ίχνη αρχαίων κτισμάτων που οι μπουλντόζες έφεραν στην επιφάνεια. Δεν γνωρίζω αν στις συγκεκριμένες περιοχές βρέθηκαν νομίσματα της αρχαίας Μελίβοιας, αν κάποιος κατά τύχη βρήκε κάποιο νόμισμα καλό είναι να το δώσει στην αρχαιολογική υπηρεσία γιατί αυτό το νόμισμα ή όποιο άλλο αντικείμενο ή επιγραφή, έχουν ιστορική αξία και όχι χρηματική - βρίσκονται όμως διάφορα όστρακα που υποδηλώνουν την ύπαρξη αρχαίας πόλης. Όλα όμως αυτά είναι υποθέσεις, γιατί το λόγο έχουν οι αρχαιολόγοι, που πρέπει όλη η Ελλάδα να είναι ένα εργοτάξιο από ανασκαφές, χωρίς να υπάρχει άνεργος αρχαιολόγος και άνεργος Έλληνας και όλοι οι τουρίστες να κατευθύνονται στην Ελλάδα.
Η πόλη Ριζούς πήρε την ονομασία από οικισμό που υπήρχε εκεί και ήταν οικισμός της αρχαίας Μελίβοιας που βρισκόμενος αυτός ο οικισμός στην ρίζα του βουνού ονομάστηκε Ριζούς. Αργότερα με διάφορες καταστάσεις από οικισμός έγινε αυτόνομη πόλη, με ναούς και ένα θέατρο που εφάπτεται του αγροτικού δρόμου και του ρέματος, βρισκόμενο σε βάθος τριών μέτρων ή και λιγότερο στη θέση «Τέκα». Αυτή είναι υπόδειξη κάποιου Ρήγα – αρχαιολόγου – στον μακαρίτη Στέφανο Τζαλαβούρα του Αλεξίου. Αρχαίος ναός υπήρχε σε κτήμα που εφάπτεται του δρόμου που οδηγεί από Παλιουργιά σε Οστροβό. Ο ναός αυτός αργότερα έγινε μοναστήρι και τώρα τελευταία βγήκαν τα μάρμαρα στο ρέμα – για να πάρουν αέρα – και ήταν πεταγμένα εκεί για κάμποσα χρόνια, μέχρι που βρέθηκαν χρήματα για την μεταφορά τους. Μοναστήρι υπήρχε και εκεί που είναι το θέατρο.
Η μεγαλύτερη καταστροφή και ισοπέδωση της αρχαίας Μελίβοιας έγινε από τους καλόγερους, που βρήκαν υλικό εύκολο και με αυτό κατασκεύασαν περισσότερα από εκατό μοναστήρια από τον Αγιόκαμπο μέχρι και το Ομόλιο. Ειδικότερα στην περιοχή Καστριά του «Γκούντζιμπο» υπήρχαν περίπου δέκα μοναστήρια.
Ο «Γκούντζιμπος» ήταν το «Όρος των Κελλίων» που αναφέρει η Άννα Κομνηνή, και το βουνό «Γκούντζιμπος» ήταν η αρχαία Μελίβοια.
Πηγαίνοντας από την Μελίβοια στην Παλιουργιά από το χωματόδρομο και όχι μέσω της Βελίκας, πεντακόσια (500) μέτρα πριν φθάσουμε στο ρέμα «Παλιουργιάς» συναντούμε δεξιά του δρόμου το ύψωμα με την ονομασία «Μουλύβια» ή «Μολύβια». Οι κάτοικοι σήμερα όταν θέλουν να ονομάσουν αυτήν την περιοχή λένε «στα Μολύβια». Ακριβώς δίπλα και νότια από το ύψωμα «Μολύβια» έγινε αγροτικός δρόμος που οδηγεί στην περιοχή Παΐση. Αυτός ο αγροτικός δρόμος που έγινε επί προεδρίας της κοινότητας Μελίβοιας, Κλεάνθη Μπαλογιάννη χάλασε το πέρασμα «Σκάλα Παναϊά», ένας δρόμος με 2 – 2,5 μέτρα πλάτος, σκαλισμένος στο βράχο, που πήγαινε στο μοναστήρι της Παναγίας, που βρισκόταν πενήντα μέτρα μακριά απ’ τον βράχο. Ήταν όμως ο μοναδικός που οδηγούσε προς την περιοχή Παΐση, που η λέξη Παΐση σημαίνει χωριό και είναι το χωριό που για λίγο διατηρήθηκε μετά την καταστροφή της αρχαίας Μελίβοιας από τους Ρωμαίους. Ο δρόμος έπρεπε να γίνει για να εξυπηρετεί τους κατοίκους, που έχουν τα κτήματά τους σ’ αυτήν την περιοχή, όχι όμως με τέτοια ζημία, καταστρέφοντας το πέρασμα «Σκάλα Παναγιά». Η Μελίβοια υπήρχε σ’ αυτήν την περιοχή που σήμερα λέγεται Παΐση και εκτείνονταν προς το μέρος της Βελίκας. Χίλια μέτρα δυτικά από την περιοχή Παΐση υπάρχει η περιοχή «Παλιάτη» που εκεί υπήρχε το Παλάτι της αρχαίας Μελίβοιας.
Το ύψωμα με το όνομα «στα Μολύβια» πιθανόν να μην ήταν το κάστρο της Αρχαίας Μελίβοιας αλλά να ήταν το κάστρο της πόλης Ριζούς και επειδή βρισκόταν μπροστά στο πέρασμα που οδηγούσε στην Μελίβοια, ονόμασαν αυτό το συγκεκριμένο ύψωμα «στα Μολύβια» και εννοούσαν ότι απ’ αυτό το μικρό κάστρο υπάρχει το μοναδικό πέρασμα για την πόλη Μελίβοια και δια μέσου αυτού του περάσματος μέχρι τον Βόλο. Μέσα απ’ αυτό το πέρασμα διέρχονταν όλοι όσοι κατευθύνονταν από τη βόρειο Ελλάδα, Ομόλιο, προς τον Βόλο. Δεν υπήρχε σ’ αυτήν την περιοχή δρόμος μπροστά στην θάλασσα διότι υπήρχαν απόκρημνοι βράχοι.
Στην περιοχή «Καστριά» του βουνού «Γκούντζιμπος» ήταν τα κάστρα της αρχαίας Μελίβοιας που έφθανε, νότια μέχρι Βελίκα, βόρια μέχρι Παλιουργιά. Στον ανατολικό Γκούντζιμπο και στη συγκεκριμένη περιοχή που διατηρεί το όνομα «Γκούντζιμπος» υπάρχουν ίχνη αρχαίων κτισμάτων που οι μπουλντόζες έφεραν στην επιφάνεια. Δεν γνωρίζω αν στις συγκεκριμένες περιοχές βρέθηκαν νομίσματα της αρχαίας Μελίβοιας, αν κάποιος κατά τύχη βρήκε κάποιο νόμισμα καλό είναι να το δώσει στην αρχαιολογική υπηρεσία γιατί αυτό το νόμισμα ή όποιο άλλο αντικείμενο ή επιγραφή, έχουν ιστορική αξία και όχι χρηματική - βρίσκονται όμως διάφορα όστρακα που υποδηλώνουν την ύπαρξη αρχαίας πόλης. Όλα όμως αυτά είναι υποθέσεις, γιατί το λόγο έχουν οι αρχαιολόγοι, που πρέπει όλη η Ελλάδα να είναι ένα εργοτάξιο από ανασκαφές, χωρίς να υπάρχει άνεργος αρχαιολόγος και άνεργος Έλληνας και όλοι οι τουρίστες να κατευθύνονται στην Ελλάδα.
Η πόλη Ριζούς πήρε την ονομασία από οικισμό που υπήρχε εκεί και ήταν οικισμός της αρχαίας Μελίβοιας που βρισκόμενος αυτός ο οικισμός στην ρίζα του βουνού ονομάστηκε Ριζούς. Αργότερα με διάφορες καταστάσεις από οικισμός έγινε αυτόνομη πόλη, με ναούς και ένα θέατρο που εφάπτεται του αγροτικού δρόμου και του ρέματος, βρισκόμενο σε βάθος τριών μέτρων ή και λιγότερο στη θέση «Τέκα». Αυτή είναι υπόδειξη κάποιου Ρήγα – αρχαιολόγου – στον μακαρίτη Στέφανο Τζαλαβούρα του Αλεξίου. Αρχαίος ναός υπήρχε σε κτήμα που εφάπτεται του δρόμου που οδηγεί από Παλιουργιά σε Οστροβό. Ο ναός αυτός αργότερα έγινε μοναστήρι και τώρα τελευταία βγήκαν τα μάρμαρα στο ρέμα – για να πάρουν αέρα – και ήταν πεταγμένα εκεί για κάμποσα χρόνια, μέχρι που βρέθηκαν χρήματα για την μεταφορά τους. Μοναστήρι υπήρχε και εκεί που είναι το θέατρο.
Η μεγαλύτερη καταστροφή και ισοπέδωση της αρχαίας Μελίβοιας έγινε από τους καλόγερους, που βρήκαν υλικό εύκολο και με αυτό κατασκεύασαν περισσότερα από εκατό μοναστήρια από τον Αγιόκαμπο μέχρι και το Ομόλιο. Ειδικότερα στην περιοχή Καστριά του «Γκούντζιμπο» υπήρχαν περίπου δέκα μοναστήρια.
Ο «Γκούντζιμπος» ήταν το «Όρος των Κελλίων» που αναφέρει η Άννα Κομνηνή, και το βουνό «Γκούντζιμπος» ήταν η αρχαία Μελίβοια.
Σ’ αυτό το βουνό και κοντά στην παραλία στην περιοχή «Γριντιά» που πήρε την ονομασία από τα γρι-γρί που έβγαιναν στην παραλία και έκαναν μεταφορές αγροτικών προϊόντων προς την Θεσσαλονίκη, υπάρχει και η τοποθεσία «στο κελί του Δεσπότη». Αυτό το κελί κατασκευάστηκε από τον Άγιο Χριστόδουλο που έμεινε εκεί για λίγο διάστημα και αφού σιχάθηκε τους καλόγερους της περιοχής, γιατί ήταν χειρότεροι από τους πολίτες – υπήρχαν και εξαιρέσεις- έφυγε και έφτιαξε το μοναστήρι του Ιωάννου του Θεολόγου στο νησί Πάτμο όπου γράφτηκε το προφητικό βιβλίο «Αποκάλυψη του Ιωάννου».
Ο Άγιος Χριστοδουλος
Σκήτη Αγίου Χριστοδούλου στη Λίμνη Ευβοίας
Ο Άγιος Χριστόδουλος πέθανε στην περιοχή Λίμνη Ευβοίας όπου υπάρχει και ναός στο όνομά του.
