ΤΑ ΠΑΘΗ ΤΩΝ ΑΡΧΑΙΩΝ ΛΕΞΕΩΝ
Είναι ο τίτλος από το βιβλίο του Γερμανού Γλωσσολόγου Werner Voigt.
Περίλληψη του βιβλίου που είναι γραμμένο στη γερμανική γλώσσα ζητήσαμε, και ο κύριος Werner Voigt μας την προσφέρει για να την χρησιμοποιήσουν οι μαθητές του Γυμνασίου, Λυκείου, οι φοιτητές του πανεπιστημίου ως και οι καθηγητές Γυμνασίων, Λυκείων και Πανεπιστημίων.
Γι' αυτή τη προσφορά του, το melivoiablog τον ευχαριστεί.
VOIGT, Werner
DIE LEIDEN DER ALTEN WÖRTER:
Homonymie, labile Wortkörper und andere Faktoren im Wandel zwischen
Alt- und Neugriechisch. 3 Teilbände
Frankfurt: Beerenverlag 2006. XXVIII + 211, XIII +( 212-695 = 483), XII
+ (696-1062 = 366) 1062 S., Grafik, Indices und Register.
(Meletemata Bd. 9, Teile I-III, Beiträge zur Byzantinistik und Neugriechischen Philologie. Hrsg. von A. Kambylis)
Zugleich: Hamburg, Univ., Diss. 2000
ISBN 3-929198-32-0
Περίληψη
Η παρούσα εργασία έχει σκοπό να δείξει τη σημασία δύο ενδογλωσσικών παραγόντων, δηλαδή της ομοηχίας και της ασθενούς φθογγικής υπόστασης που θεωρούνται ότι κατέστησαν αιτίες υπεύθυνες για την απώλεια τόσων αρχαίων ελληνικών λέξεων. Για τις λατινογενείς γλώσσες, τα αγγλικά και άλλες γλώσσες υπάρχουν αξιόλογες έρευνες. Η ανασκόπηση των σχετικών μελετών που έγιναν μέχρι σήμερα επιβεβαιώνουν ότι προφανώς δεν έγινε καμιά συστηματική προσπάθεια για να αξιοποιηθεί αυτός ο τομέας στην ιστορία της ελληνικής και ιδίως της νεοελληνικής δημοτικής. Η γλώσσα που εξετάζουμε σ´ αυτό το βιβλίο είναι μάλλον ιστορικό πλέον φαινόμενο που απλουστεύσαμε επίτηδες και μας απασχολεί κυρίως στη μορφή του πριν πλουτιστεί σε μεγάλη έκταση από το λόγιο λεξιλόγιο. Περιοριζόμαστε κυρίως στην εποχή έως τον αγώνα του 1821. Αυτή η πιο ομοιογενής εμφάνιση της δημοτικής γλώσσας επιλέγεται ως βάση επειδή προέκυψε από φυσική εξέλιξη της προφορικής γλώσσας. Η έρευνά μου βασίζεται στην άποψη ότι αυτή η γλώσσα προβάλλει σαφέστερα τις υποκείμενες φωνολογικές και συντακτικές δομές, μαζί με τις λεκτικές αλλαγές στον κορμό του βασικού λεξιλογίου. Μολαταύτα δεν μπορούμε ν’αρνηθούμε ότι η σύγχρονη μορφή της νεοελληνικής διαφέρει σε μεγάλο βαθμό επειδή είναι αποτέλεσμα συγχώνευσης των παραδόσεων της ζωντανής προφορικής γλώσσας και της λόγιας καθαρεύουσας. ΄Ετσι δημιουργήθηκε μια καινούργια μιχτή γλώσσα που δανείζεται ελεύθερα λέξεις και μεταφραστικά δάνεια από δυτικοευρωπαϊκές γλώσσες ακόμα και για τομείς της σύγχρονης ζωής λέξεις από το αρχαίο ελληνικό λεξιλόγιο ή από τις ρίζες του τελευταίου. Ας σημειωθεί ότι το ίδιο “υλικό” είναι σε χρήση και στις άλλες ευρωπαϊκές γλώσσες.´Ετσι, παραδείγματος χάριν, δημοσιογραφικά κείμενα μπορούν να περιλαμβάνουν μέχρι πάνω από 50% λέξεις αυτής της κατηγορίας.
Μολονότι η νεότερη πραγματικότητα ξεπέρασε τη ρομαντική διχοτομία ανάμεσα στη φυσική, αβίαστη και στην τεχνητά αναζωογονωμένη μορφή της ελληνικής εξακολουθεί να έχει σημασία να διερευνά κανείς τη δυναμική που συνετέλεσε στη διάπλαση της παραδοσιακής δημοτικής. Συζητούνται χαρακτηριστικές συγκρούσεις ομοήχων και οι τρόποι, με τους οποίους αποφευγόταν σύγχυση, αλλά ακόμη και οι ομωνυμίες που επέζησαν. Η μελέτη περιλαμβάνει μια ιστορική αναδρομή για το πως αντιμετωπίζονται, πως γίνονται αντιληπτοί οι πολλαπλοί τύποι της αμφιβολίας (Ambiguität), πως σχολιάζονται από τους αρχαίους θεωρητικούς και φυσικά πως εφαρμόζονται ως μέσο ύφους σε παντός είδους κείμενα.
Επιχειρείται ορισμός ποιές φωνητικές/συλλαβικές/λεκτικές δομές έγιναν από την κλασσική εποχή και εξής ολοένα και πιο ευαίσθητες ώστε να εκλείψουν από το ζωντανό λόγο. Η γενική τάση στράφηκε, όπως είναι γνωστό, όχι μόνο εναντίον ιδίως άκλιτων μονοσυλλάβων, αλλά επίσης και εναντίον δισυλλάβων που άρχιζαν από φωνήεν. Αυτές οι λέξεις απειλούνταν από τη συνεκφορά και εν μέρει από την αφαίρεση γιατί τις ένιωθαν πάρα πολύ σύντομες. Λέξεις που θεωρούνταν απαραίτητες αλλά και ήταν συχνότερες στη χρήση είχαν τις μεγαλύτερες πιθανότητες να ξεφύγουν τη μοιραία αυτή τάση. Παρουσιάζονται έπειτα “θεραπείες” που βοηθούσαν τη σταθεροποίηση των απειλουμένων από εξαφάνιση λέξεων, π.χ. η πρόθεση συμφώνου. Επιπρόσθετη έρευνα γίνεται επί της μορφολογικής και συντακτικής ομωνυμίας με ενδεχόμενες μεταβολές που ήταν δυνατόν να προξενήσει.
Ιδιαίτερο μέρος αφιερώνεται σε περαιτέρω παράγοντες που μπορούν να προκαλέσουν την απώλεια λέξεων όπως δυσπρόφερτα φθογγικά συμπλέγματα, κλίσεις που έγιναν „δύσκολες“, συναγωνιζόμενα συνώνυμα, πολύσημα, γλωσσική οικονομία, μεταβολές του πολιτισμού κ. ά. Παρουσιάζεται ένα σχέδιο του συγγραφέα στο πλαίσιο του οποίου οι “νεκρές“ - στην παραδοσιακή δημοτική - αρχαίες και μεταγενέστερες λέξεις όταν τα πράγματα δεν είναι σαφή από την αρχή και χρήζουν διαλεύκανσης - υποτάσσονται στις κανονικές φωνολογικές και κλιτικές αλλαγές που έχουν επέλθει μετά την κλασσική περίοδο, συμπεριλαμβανομένων των γνωστών εναλλακτικών εξελίξεων. Και όλα αυτά για να δούμε αν αντιμετώπισαν κάποια ενοχλητική ομοηχία ή άλλες ενδογλωσσικές ατέλειες. ´Οσον αφορά όλες τις ενδεχόμενες αιτίες λεκτικών απωλειών το πρόβλημα συνίσταται στο ότι το καλύτερο αποτέλεσμα που μπορούμε να περιμένουμε συχνά δεν είναι τίποτε άλλο παρά μια πιθανότητα. Γι´αυτό ο συγγραφέας θα αναζητήσει σε κείμενα και τη γεωγραφία διαλέκτων τις αποδείξεις που απαιτούνται για να επιβεβαιωθούν οι απόψεις του. Περιγράφονται οι κυριότερες μέθοδοι αποκατάστασης λέξεων που χάθηκαν.
Αποτέλεσμα της έρευνας: μια δελτιοθήκη με παραπάνω από 20.000 δελτία που περιέχουν λεπτομέρειες για τις “νεκρές” λέξεις, τις επί μέρους αιτίες απώλειάς τους, επίσης πληροφορίες για τη μετάβαση τους προς τις διάδοχες λέξεις καθώς και για την κατά τόπους επιβίωσή τους και τέλος για τις συνθήκες που ίσως την ευνόησαν. Η δελτιοθήκη είναι κατάλληλη να χρησιμεύσει ως αφετηρία για τη δημιουργία ενός μελλοντικού “Λεξινεκροταφείου” των λέξεων που αχρήστευθηκαν κατά την ιστορία της ελληνικής γλώσσας. Αρκετές χαρακτηριστικές απώλειες και η άνοδος των διαδόχων μελετώνται διεξοδικά σε υποσημειώσεις και παραρτήματα. Παράλληλα προς την πρώτη συγκροτήθηκε μια δεύτερη δελτιοθήκη που περιλαμβάνει τους νεολογισμούς, νέους σχηματισμούς, καινούργια μορφολογικά, - σε μικρότερο βαθμό - συντακτικά φαινόμενα και νέες σημασίες. Πλησιάζει επίσης τα 20.000 δελτία. Ο συγγραφέας άρχισε παρόμοιες συλλογές για νεκρές και απηρχαιωμένες λέξεις της λατινικής, των νεολατινικών γλωσσών, της γερμανικής και αγγλικής. Μικρότερες δελτιοθήκες καλύπτουν τις υπάρχουσες ομωνυμίες της σημερινής δημοτικής.
Συμπέρασμα: μηχανικά ατυχήματα θα πρέπει να θεωρηθούν αίτια για πολύ περισσότερες λεξιλογικές αλλαγές από τα αρχαία προς τα νέα ελληνικά απ´ ότι πιστεύεται χωρίς όμως να αμεληθεί ο σημασιολογικός παράγοντας. - Καθ´ όλη την παρούσα εργασία ήταν μέλημα του συγγραφέα να αντιμετωπίσει το θέμα με μια όντως διεπιστημονική προσέγγιση. Για το λόγο αυτό η μελέτη περιέχει μια ευρεία σύνοψη παρόμοιων συμβολών, μερικές από τις οποίες παρουσιάζονται λεπτομερέστερα. Το μεγαλύτερο μέρος τους προέρχεται από τους κλάδους λατινικής, ρωμανικής, γερμανικής και αγγλικής φιλολογίας. ΄Οταν διατυπώνονται θεωρίες ή υποθέσεις (και βέβαια ο συγγραφέας του παρόντος έργου δηλώνει την προτίμησή του για ορισμένες εργασίες και προσεγγίσεις) δεν υπάρχει αμφιβολία ότι τάσεις και δυναμικές δεν πραγματοποιούνται με τέλεια λογική ανεξαίρετα και ότι σε πολλές περιπτώσεις περιορίζονται από άλλες, αντίθετες που δρουν το ίδιο ισχυρά. Αντεπιχειρήματα και αντίθετες γνώμες καθώς και σημεία που περιμένουν συζήτηση και διαλεύκανση λαμβάνονται υπόψη.
Η παρούσα εργασία που παραδίδεται στην εμπιστοσύνη του αναγνώστη αποσκοπεί, ίσως περισσότερο από προηγούμενες προσπάθειες, όχι τόσο στο να περιγράψει τις κυριότερες γλωσσικές και μάλιστα λεξιλογικές μεταβολές που επήλθαν στη μετακλασική ελληνική, παρά μάλλον να βγάλει συμπεράσματα από αυτές και να τις ερμηνεύσει και εξηγήσει με μια συνολική θεώρηση.
Πρέπει να ζητήσουμε συγγνώμη για τον όγκο του δεύτερου μέρους. Ας ησυχάσουν όσοι τον αντιπαθούν. ΄Οποιος διαθέτει μόνο λίγο χρόνο θα πληροφορηθεί ικανοποιητικά και από την ανάγνωση του πρώτου μέρους. Το δεύτερο μέρος αυξήθηκε γιατί ήθελα να δείξω με πλήθος συγκεκριμένα παραδείγματα ότι και με ποιό τρόπο λειτουργεί η μέθοδος και να εμβαθύνω στην ιστορία λέξεων που σχεδιαγράφησα στο πρώτο μέρος. ΄Ετσι καλύφτηκε ένα σημαντικό ποσοστό του βασικού λεξιλογίου της αρχαίας. Για να βρίσκει ο αναγνώστης εύκολα λέξεις και λεπτομέρειες που τον ενδιαφέρουν παρατέθηκαν διεξοδικά ευρετήρια
VOIGT, Werner
DIE LEIDEN DER ALTEN WÖRTER:
Homonymie, labile Wortkörper und andere Faktoren im Wandel zwischen
Alt- und Neugriechisch. 3 Teilbände
Frankfurt: Beerenverlag 2006. XXVIII + 211, XIII +( 212-695 = 483), XII
+ (696-1062 = 366) 1062 S., Grafik, Indices und Register.
(Meletemata Bd. 9, Teile I-III, Beiträge zur Byzantinistik und Neugriechischen Philologie. Hrsg. von A. Kambylis)
Zugleich: Hamburg, Univ., Diss. 2000
ISBN 3-929198-32-0
ΤΑ ΠΑΘΗ ΤΩΝ ΑΡΧΑΙΩΝ ΛΕΞΕΩΝ
Ομωνυμία, ασθενείς λέξεις και άλλοι παράγοντες κατά τη μετάβαση από την αρχαία στη νέα ελληνικήΠερίληψη
Η παρούσα εργασία έχει σκοπό να δείξει τη σημασία δύο ενδογλωσσικών παραγόντων, δηλαδή της ομοηχίας και της ασθενούς φθογγικής υπόστασης που θεωρούνται ότι κατέστησαν αιτίες υπεύθυνες για την απώλεια τόσων αρχαίων ελληνικών λέξεων. Για τις λατινογενείς γλώσσες, τα αγγλικά και άλλες γλώσσες υπάρχουν αξιόλογες έρευνες. Η ανασκόπηση των σχετικών μελετών που έγιναν μέχρι σήμερα επιβεβαιώνουν ότι προφανώς δεν έγινε καμιά συστηματική προσπάθεια για να αξιοποιηθεί αυτός ο τομέας στην ιστορία της ελληνικής και ιδίως της νεοελληνικής δημοτικής. Η γλώσσα που εξετάζουμε σ´ αυτό το βιβλίο είναι μάλλον ιστορικό πλέον φαινόμενο που απλουστεύσαμε επίτηδες και μας απασχολεί κυρίως στη μορφή του πριν πλουτιστεί σε μεγάλη έκταση από το λόγιο λεξιλόγιο. Περιοριζόμαστε κυρίως στην εποχή έως τον αγώνα του 1821. Αυτή η πιο ομοιογενής εμφάνιση της δημοτικής γλώσσας επιλέγεται ως βάση επειδή προέκυψε από φυσική εξέλιξη της προφορικής γλώσσας. Η έρευνά μου βασίζεται στην άποψη ότι αυτή η γλώσσα προβάλλει σαφέστερα τις υποκείμενες φωνολογικές και συντακτικές δομές, μαζί με τις λεκτικές αλλαγές στον κορμό του βασικού λεξιλογίου. Μολαταύτα δεν μπορούμε ν’αρνηθούμε ότι η σύγχρονη μορφή της νεοελληνικής διαφέρει σε μεγάλο βαθμό επειδή είναι αποτέλεσμα συγχώνευσης των παραδόσεων της ζωντανής προφορικής γλώσσας και της λόγιας καθαρεύουσας. ΄Ετσι δημιουργήθηκε μια καινούργια μιχτή γλώσσα που δανείζεται ελεύθερα λέξεις και μεταφραστικά δάνεια από δυτικοευρωπαϊκές γλώσσες ακόμα και για τομείς της σύγχρονης ζωής λέξεις από το αρχαίο ελληνικό λεξιλόγιο ή από τις ρίζες του τελευταίου. Ας σημειωθεί ότι το ίδιο “υλικό” είναι σε χρήση και στις άλλες ευρωπαϊκές γλώσσες.´Ετσι, παραδείγματος χάριν, δημοσιογραφικά κείμενα μπορούν να περιλαμβάνουν μέχρι πάνω από 50% λέξεις αυτής της κατηγορίας.
Μολονότι η νεότερη πραγματικότητα ξεπέρασε τη ρομαντική διχοτομία ανάμεσα στη φυσική, αβίαστη και στην τεχνητά αναζωογονωμένη μορφή της ελληνικής εξακολουθεί να έχει σημασία να διερευνά κανείς τη δυναμική που συνετέλεσε στη διάπλαση της παραδοσιακής δημοτικής. Συζητούνται χαρακτηριστικές συγκρούσεις ομοήχων και οι τρόποι, με τους οποίους αποφευγόταν σύγχυση, αλλά ακόμη και οι ομωνυμίες που επέζησαν. Η μελέτη περιλαμβάνει μια ιστορική αναδρομή για το πως αντιμετωπίζονται, πως γίνονται αντιληπτοί οι πολλαπλοί τύποι της αμφιβολίας (Ambiguität), πως σχολιάζονται από τους αρχαίους θεωρητικούς και φυσικά πως εφαρμόζονται ως μέσο ύφους σε παντός είδους κείμενα.
Επιχειρείται ορισμός ποιές φωνητικές/συλλαβικές/λεκτικές δομές έγιναν από την κλασσική εποχή και εξής ολοένα και πιο ευαίσθητες ώστε να εκλείψουν από το ζωντανό λόγο. Η γενική τάση στράφηκε, όπως είναι γνωστό, όχι μόνο εναντίον ιδίως άκλιτων μονοσυλλάβων, αλλά επίσης και εναντίον δισυλλάβων που άρχιζαν από φωνήεν. Αυτές οι λέξεις απειλούνταν από τη συνεκφορά και εν μέρει από την αφαίρεση γιατί τις ένιωθαν πάρα πολύ σύντομες. Λέξεις που θεωρούνταν απαραίτητες αλλά και ήταν συχνότερες στη χρήση είχαν τις μεγαλύτερες πιθανότητες να ξεφύγουν τη μοιραία αυτή τάση. Παρουσιάζονται έπειτα “θεραπείες” που βοηθούσαν τη σταθεροποίηση των απειλουμένων από εξαφάνιση λέξεων, π.χ. η πρόθεση συμφώνου. Επιπρόσθετη έρευνα γίνεται επί της μορφολογικής και συντακτικής ομωνυμίας με ενδεχόμενες μεταβολές που ήταν δυνατόν να προξενήσει.
Ιδιαίτερο μέρος αφιερώνεται σε περαιτέρω παράγοντες που μπορούν να προκαλέσουν την απώλεια λέξεων όπως δυσπρόφερτα φθογγικά συμπλέγματα, κλίσεις που έγιναν „δύσκολες“, συναγωνιζόμενα συνώνυμα, πολύσημα, γλωσσική οικονομία, μεταβολές του πολιτισμού κ. ά. Παρουσιάζεται ένα σχέδιο του συγγραφέα στο πλαίσιο του οποίου οι “νεκρές“ - στην παραδοσιακή δημοτική - αρχαίες και μεταγενέστερες λέξεις όταν τα πράγματα δεν είναι σαφή από την αρχή και χρήζουν διαλεύκανσης - υποτάσσονται στις κανονικές φωνολογικές και κλιτικές αλλαγές που έχουν επέλθει μετά την κλασσική περίοδο, συμπεριλαμβανομένων των γνωστών εναλλακτικών εξελίξεων. Και όλα αυτά για να δούμε αν αντιμετώπισαν κάποια ενοχλητική ομοηχία ή άλλες ενδογλωσσικές ατέλειες. ´Οσον αφορά όλες τις ενδεχόμενες αιτίες λεκτικών απωλειών το πρόβλημα συνίσταται στο ότι το καλύτερο αποτέλεσμα που μπορούμε να περιμένουμε συχνά δεν είναι τίποτε άλλο παρά μια πιθανότητα. Γι´αυτό ο συγγραφέας θα αναζητήσει σε κείμενα και τη γεωγραφία διαλέκτων τις αποδείξεις που απαιτούνται για να επιβεβαιωθούν οι απόψεις του. Περιγράφονται οι κυριότερες μέθοδοι αποκατάστασης λέξεων που χάθηκαν.
Αποτέλεσμα της έρευνας: μια δελτιοθήκη με παραπάνω από 20.000 δελτία που περιέχουν λεπτομέρειες για τις “νεκρές” λέξεις, τις επί μέρους αιτίες απώλειάς τους, επίσης πληροφορίες για τη μετάβαση τους προς τις διάδοχες λέξεις καθώς και για την κατά τόπους επιβίωσή τους και τέλος για τις συνθήκες που ίσως την ευνόησαν. Η δελτιοθήκη είναι κατάλληλη να χρησιμεύσει ως αφετηρία για τη δημιουργία ενός μελλοντικού “Λεξινεκροταφείου” των λέξεων που αχρήστευθηκαν κατά την ιστορία της ελληνικής γλώσσας. Αρκετές χαρακτηριστικές απώλειες και η άνοδος των διαδόχων μελετώνται διεξοδικά σε υποσημειώσεις και παραρτήματα. Παράλληλα προς την πρώτη συγκροτήθηκε μια δεύτερη δελτιοθήκη που περιλαμβάνει τους νεολογισμούς, νέους σχηματισμούς, καινούργια μορφολογικά, - σε μικρότερο βαθμό - συντακτικά φαινόμενα και νέες σημασίες. Πλησιάζει επίσης τα 20.000 δελτία. Ο συγγραφέας άρχισε παρόμοιες συλλογές για νεκρές και απηρχαιωμένες λέξεις της λατινικής, των νεολατινικών γλωσσών, της γερμανικής και αγγλικής. Μικρότερες δελτιοθήκες καλύπτουν τις υπάρχουσες ομωνυμίες της σημερινής δημοτικής.
Συμπέρασμα: μηχανικά ατυχήματα θα πρέπει να θεωρηθούν αίτια για πολύ περισσότερες λεξιλογικές αλλαγές από τα αρχαία προς τα νέα ελληνικά απ´ ότι πιστεύεται χωρίς όμως να αμεληθεί ο σημασιολογικός παράγοντας. - Καθ´ όλη την παρούσα εργασία ήταν μέλημα του συγγραφέα να αντιμετωπίσει το θέμα με μια όντως διεπιστημονική προσέγγιση. Για το λόγο αυτό η μελέτη περιέχει μια ευρεία σύνοψη παρόμοιων συμβολών, μερικές από τις οποίες παρουσιάζονται λεπτομερέστερα. Το μεγαλύτερο μέρος τους προέρχεται από τους κλάδους λατινικής, ρωμανικής, γερμανικής και αγγλικής φιλολογίας. ΄Οταν διατυπώνονται θεωρίες ή υποθέσεις (και βέβαια ο συγγραφέας του παρόντος έργου δηλώνει την προτίμησή του για ορισμένες εργασίες και προσεγγίσεις) δεν υπάρχει αμφιβολία ότι τάσεις και δυναμικές δεν πραγματοποιούνται με τέλεια λογική ανεξαίρετα και ότι σε πολλές περιπτώσεις περιορίζονται από άλλες, αντίθετες που δρουν το ίδιο ισχυρά. Αντεπιχειρήματα και αντίθετες γνώμες καθώς και σημεία που περιμένουν συζήτηση και διαλεύκανση λαμβάνονται υπόψη.
Η παρούσα εργασία που παραδίδεται στην εμπιστοσύνη του αναγνώστη αποσκοπεί, ίσως περισσότερο από προηγούμενες προσπάθειες, όχι τόσο στο να περιγράψει τις κυριότερες γλωσσικές και μάλιστα λεξιλογικές μεταβολές που επήλθαν στη μετακλασική ελληνική, παρά μάλλον να βγάλει συμπεράσματα από αυτές και να τις ερμηνεύσει και εξηγήσει με μια συνολική θεώρηση.
Πρέπει να ζητήσουμε συγγνώμη για τον όγκο του δεύτερου μέρους. Ας ησυχάσουν όσοι τον αντιπαθούν. ΄Οποιος διαθέτει μόνο λίγο χρόνο θα πληροφορηθεί ικανοποιητικά και από την ανάγνωση του πρώτου μέρους. Το δεύτερο μέρος αυξήθηκε γιατί ήθελα να δείξω με πλήθος συγκεκριμένα παραδείγματα ότι και με ποιό τρόπο λειτουργεί η μέθοδος και να εμβαθύνω στην ιστορία λέξεων που σχεδιαγράφησα στο πρώτο μέρος. ΄Ετσι καλύφτηκε ένα σημαντικό ποσοστό του βασικού λεξιλογίου της αρχαίας. Για να βρίσκει ο αναγνώστης εύκολα λέξεις και λεπτομέρειες που τον ενδιαφέρουν παρατέθηκαν διεξοδικά ευρετήρια
